Նոր շրջանի հայ բանսատեղծ-աշուղ։ Մանկությունն ու պատանեկությունը անցել է Թիֆլիսում։Մինչև
30 տարեկան կատարելագործվել է աշուղական արվեստում: Երկար տարիներ շրջել է
մերձավոր արևելքում, Պարսկաստանում, Օսմանյան կայսրության երկրներում,
ընկալել է թափառական երաժիշտների ավանդական արվեստն ու արհեստը: Մկրտվել է
Սայաթ-Նովա, ինչը պարսկերեն նշանակում է «մեղեդիների որսորդ»:Սայաթ-Նովան առաջինն էր, որ երգել է վրացական խաղեր` օգտագործելով
պարսկական բանաստեղծության ձևերը: Այս նորարության համար նրան կարգել են
Կախեթի վրաց թագավոր Հերակլ II-ի սազանդար:Ժամանակի ընթացքում
Սայաթ-Նովան ներքաշվել է պալատական խարդավանքների մեջ, ինչի հետևանքով
1759–ին Հերակլ II–ի հարկադրանքով նա քահանա է ձեռնադրվել Տեր Ստեփանոս
անու
... Կարդալ ավելին
Հայ մեծահարուստ առևտրական, նավթարդյունաբերող, բարեգործ:1878-ից զբաղվել է նավթարդյունաբերությամբ Բաքվում: Դարձել է «Թիֆլիսի առևտրական բանկի» գլխավոր բաժնետեր: 1899 հիմնել է «Ա. Մանթաշյանց և ընկ. առևտրական տուն» բաժնետիրական ընկերությունը, կապիտալը` 30 000 000 ռուբլի:Եղել է Ռուսաստանի մեծահարուստներից մեկը: Նրա ընկերությունը մասնաճյուղեր
է ունեցել Ռուսաստանի, Լեհաստանի, Թուրքիայի, Ռումինիայի, Անգլիայի,
Ֆրանսիայի, Եգիպտոսի, Իրանի, Հնդկաստանի տարբեր քաղաքներում: Ունեցել է բազմաթիվ շոգենավեր, կալվածքներ, տներ: Մեծ գումարներ է ծախսել բարեգործական նպատակներով:Թիֆլիսում հիմնել է «Մանթաշյան առևտրական դպրոցը», կառուցել Ներսիսյան դպրոցի նոր շենքը, վերանորոգել Մայր եկեղեցին և այլն:
Բանաստեղծ Համո Սահյանը (Հմայակ Սահակի Գրիգորյան) ծնվել է Սիսիանի շրջանի (այժմ՝ Սյունիքի մարզ) Լոր գյուղում:1937 թ. ավարտել է Բաքվի երկամյա հայկական ուսուցչական ինստիտուտը:
Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին: Աշխատել է մի շարք թերթերում և
ամսագրերում, որոնց թվում Բաքվի «Խորհրդային գրող» ամսագրում, «Կոմունիստ»
և «Ավանգարդ» թերթերում, «Ոզնի» հանդեսում:1965 – 1967 թթ. եղել է
«Գրական թերթի» գլխավոր խբագիրը: Հ. Սահյանի բանաստեղծությունները
տպագրվել են դեռևս 30-ական թվականներից, սակայն նա համընդհանուր ճանաչման
է արժանացել ռազմաճակատում գրած «Նաիրյան դալար բարդի» բանաստեղծությամբ:
Համո Սահյանի առաջին գիրքը` «Որոտանի եզերքին» բանաստեղծությունների
ժողովածուն տպագրվել է 1946 թ.: Այստեղ դրսևորվում էր Սահյանի
բանաստեղծական ընդհանուր ուղղվածությունը` սեր հայրե
... Կարդալ ավելին
Հայ առագին տպագրիչ, հայկական տպագրության սկղբնավորողն ու հիմնադիրը: Գործել է 15 –թդ դ. սկզբներին Վենետիկում:Տեղի
գրաձուլող վարպետների մոտ պատրաստել է տվել հայերեն մի տեսակ բոլորագիր և
գլխագիր տպատառեր, ինչպես և զարդագրերի, պատկերների տպատախտակներ: Հակոբ
Մեղապարտի տպարանը 1512-1513-ին լույս է ընծայել «Ուրբաթագիրք» ,
«Պատարագատետր» , «Աղթարք» , «Պարզատումար», «Տաղարան»:Պահպանված
հինգ գրքերից միայն «Պատարագատետրը» ունի հրատարակության թվականը, վայրն
ու տպագրիչի անունը նշող հիշատակարան` « Գրեցիաւ սուրբ տառս ի ջկբ (1513)
, ի աստվուածապահ քաղաքս ի Վէնէժ, որ է Վենետիկ` Ֆռանկստեան. ձեռամբ
Մեղապարտ Հակոբին.ով որ կարդայք մեղաց թողութիւն խնդրեցեք Աստուծոյ»:Հակոբ
Մեղապարտի տպագրված գրքրի վերջում կա տպարանանիշ, որ խաչակիր շրջանակ է
երկգիծ քառակուսու մեջ: Շրջանակը
... Կարդալ ավելին
Դավիթ Անհաղթը հայ իրականության մեջ հանդիսացել է տրամաբանության,
իմացաբանության, բարոյագիտության եւ փիլիսոփայության այլ մասնաճյուղերի
հիմնադիրը: Քրիստոնեության գաղափարախոսության տիրապետության պայմաններում
նա զարգացրեց իր ժամանակի համար առաջավոր փիլիսոփայական գաղափարներ,
նպաստեց մտքի ձերբազատմանը կրոնական կապանքներից եւ վերստին ծնունդ տվեց
անտիկ գիտության ավանդույթներին: Շնորհիվ Անհաղթի, Հայաստանի
փիլիսոփայությունը կանգնեց զարգացման ինքնուրույն, աստվածաբանությունից
անկախ ուղու վրա:Դավիթն ապրել է 5-6-րդ դարերում: Երկար տարիներ փիլիսոփայություն է ուսուցանել Ալեքսանդրիայում: Անհաղթ անունը ձեռք է բերել Աթենքում եւ Կոստանդնուպոլսում բյուզանդական փիլիսոփաների հետ հրապարակային վեճերում հաղթելիս:
Անհաղթի ստեղծագործություններից մեզ են հասել չորսը` «Սահմանք
Իմաստասիրութեան», «Վերլուծութիւն Ներածութեանն Պորփիւրի», «Մեկնութիւն ի
Վերլուծականն Ար
... Կարդալ ավելին
Հայ բանաստեղծ, գրական, հասարակական գործիչ:1906-ին ընդունվել է Մոսկվայի համալսարանի պատմա-բանասիրական ֆակուլտետը: 1908-ին
լույս է տեսել «Մթնշաղի անուրջներ» առաջին բանաստեղծական ժողովածուն, որով
նա միանգամից դարձավ հայգրականության ականավոր դեմքերից մեկը:1913-ին
Մոսկվայի համալսարանը չավարտած, ընդունվել Պետերբուրգի համալսարանի
արևելագիտության ֆակուլտետը: 1918-ին մասնակցել է Բրեստ-Լիտովսկի
հաշտության բանակցություններին որպես հայկական գործերի խորհրդական:
1919-ին վերջին Ժողկոմատի կողմից գործուղվել է Միջին Ասիա, սակայն
ճանապարհին առողջությունը կտրուկ վատացել է, և 1920-ի հունվարի 7-ն նա
Վախճանվել է Օրենբուրգում:Տերյանը առաջին արևելահայ բանստեղծն էր, որը հետևողականորեն կիրառել է
և կատա
... Կարդալ ավելին
7-րդ դարի հայ գիտնական, առաջինը կայուն հիմքերի վրա դրեց ճշգրիտ
գիտությունների ուսումնասիրությունը Հայաստանում: Նախնական կրթությունը
ստացել է հավանաբար Դպրեվանքի դպրոցում, այնուհետև 11 տարի ճանապարհորդել
ու սովորել է արտասահմանում, այնուհետև հիմնավորվել է Տրապիզոնում, հույն
նշանավոր գիտնական Տյուքիկոսի դպրոցում:Զբաղվել է աստղագիտությամբ, մաթեմատիկայով,տոմարագիտությամբ, աշխարհագիտությամբ, երաժշտությամբ:
Հեղինակն է պահպանված ամենահին թվաբանության դասագրքի:
Վանի ինքնապաշտպանության ղեկավարներից, ըստ էության Հայաստանի
Հանրապետության հիմնադիրը, ով ստանձնելով դիկտատորական լիազորություններ`
կարողացավ միայնակ իրականացնել մի կողմից` Հայաստանի Հանրապետության ողջ
կառավարության գործառույթները, մյուս կողմից` կազմակերպել մայիսյան
հաղթական ճակատամարտերը:Եղել է առաջին հանրապետության Ներքին Գործերի նախարարը, վախճանվել է տիֆից, ամփոփված է Երևանի Թոխմախի պանթեոնում:
Հայաստանի և Արցախի հերոս, ԱՍԱԼԱ ի նախկին անդամ Օքսֆորդի համալսարանի հնագիտության բաժնի բազում լեզուներ տիրապետող
ուսանողը, ընդհատելով համալսարանական ուսումը մեկնում է քաղաքացիական
ղժդժությունների մեջ գտնվող Լիբանան, իր հայրենակիցների համար կռվելու: Մոնթեն վարել է աստանդական կյանք, ապրել տարբեր երկրներում, տասնյակ մականուններով ու տասնյակ կեղծ անձնագրերով:Նա
իր տարիներն անցկացրել է փախստականներով բնակեցված ետնախորշերում,
պարտիզանական ռազմակայաններում, թաքստոցներում, մեկուսարաններում և
բանտերում: Երկար դեգերումներից հետո որպես հրամանատար Ավո Արցախի ազատամարտի առաջին գծում էր և այդտեղ էլ կնքեց իր մահկանացուն:
Հայոց պատմահայր: Գլխավոր և հիմնարար աշխատությունը` «Պատմություն հայոց»:
Կենսագրության վերաբերյալ կան շատ աղոտ տեղեկություններ, ըստ որոնց Մովսես
Խորենացին ծնվել է Սյունիքի Խորեան գյուղում, ենթադրաբար 410 թ. և ապրել է
մինչև 480-482 թվականները: Սկզբնական ուսումը ստացել է հայրենիքում,
նորաստեղծ հայկական դպրոցներից մեկում: 20-25 տարեկանում Մեսրոպ Մաշտոցը
մի խումբ ուսումնասեր երիտասարդների հետ մեկնում է այն ժանակվա
մշակութային խոշորագույն կենտրոն Ալեքսանդրիա` բարձրագույն ուսում
ստանալու համար: Ճանապարհին խումբը կանգ է առնում Եդեսիայում, որտեղ
երիտասարդները ծանոթանում են մատենագրերի հարուստ պահոցին:
Ալեքսանդրիայում Մովսեսը ընկերների հետ հմտանում է շարադրության,
ճարտասանության, ուղղագրության արվեստներում, կատարելագործում հունարենի
գիտելիքները: Հայրենիք վերադառնալուց հետո զբաղվել է լուսավորչական
աշխատանքով: Սահակ Բագրատունու հանձնարարությամբ Մովսեսը անցնում է
նախադեպ չուն
... Կարդալ ավելին
Կիլիկիայի հայակական պետության իշխան 1187, Հայոց թագավոր`1198-ից:Արտաքին և ներքին բարդ ռազմա-քաղաքական իրավիճակում Լևոն իշխանը
(պարոն) կարողացավ Կիլիկիայի սահմաններին մոտեցող նոր նվաճողների հետ
դաշնակցել, ջախջախել հին ախոյաններին, ազատագրել և ընդլայնել իր պետության
սահմանները: Սադրանքով, խորամանկությամբ, հարևան քրիստոնյա իշխանական
տների հետ ամուսնությունների ճկուն մանվահյուսք ստեղծելով ապահովում էր իր
երկրի անվտանգությունը: Լևոն Բ բարձրացրեց պետության միջազգային
հեղինակությունը և նախադրյալներ ստեղծեց Կիլիկյան Հայաստանում
թագավորություն հիմնելու համար:Թագադրությունը տեղի ունեցավ 1196-ի հունվարի 6-ին Տարսոնի Սուրբ
Սոֆիա մայր տաճարում: Արարողությանը ներկա էին Բյուզանդիայի, Հռոմեական
սրբազան կայսրության, Բաղդադի խալիֆայի և հարևան այլ երկրների
պատվիրակներ
... Կարդալ ավելին
Արտաշես Ա Բարի (ծն. թ. Անհայտ- մ.թ.ա. մետ 160), Հայոց թագավոր մ.թ.ա. 189-ից։ Զարեհի որդին, Երվանդունի տոհմից։Արտաշես Ա սելևկյան բանակում նախապես եղել է բարձրաստիճան զինվորական։
Սելևկյան թագավոր Անտիոքոս III Մեծը, Երվանդունիներից նվաճելով Հայաստանի
զգալի մասը, մ.թ.ա. շուրջ 200-ին նրա կառավարիչ է կարգել Արտաշես Ա-ին։Մագնեսիայի
ճակատամարտում, Հռոմից Անտիոքոս III-ի կրած պարտությունից հետո, Արտաշես Ա
անկախ է հռչակել Հայաստանը և հիմնել նոր արքայատոհմ, որը պատմագրության
մեջ հիմնադիր անունով կոչվում է Արտաշեսյան։ Արտաշես Ա-ի
թագավորությունը սկզբում սահմանափակված է եղել Մեծ Հայքի կենտրոնական
մարզերով։ Կարճ ժամանակաշրջանում նա վերամիավորել է Երվանդունիների
պետությունից մ.թ.ա. IIIդ. վերջին կամ մ.թ.ա. IIդ. սկզբին անջատված
ծայրագավառները, ստեղծել միաձուլ պետություն, որի հզորությունն ու
կենսունակությունը խարսխված է եղել միասնական էթնիկական հիմքի վրա։
Միացյ
... Կարդալ ավելին
Նորանկախ Հայաստանի ռազմական, պետական, քաղաքական գործիչ:1990-1992.-ին «Երկրապահ» կամավորական ջոկատների հրամանատարն էր։
1992թ-1993թթ.` նշանակվել է ՀՀ առաջին պաշտպանության նախարար, ՀՀ նախագահի
պաշտպանության հարցերով խորհրդական, Հայաստանի սահմանամերձ շրջաններում ՀՀ
նախագահի ներկայացուցիչ:1995թ.- 1999թ. կրկին եղել է ՀՀ պաշտպանության նախարար:
1998թ. արժանացել է «Արցախի հերոսի» կոչման` պարգևատրվելով «Ոսկե արծիվ» շքանշանով:1999-ի հունիսից Վազգեն Սարգսյանը Հայաստանի Հանրապետության վարչապետն
էր մինչև հոկտեմբերի 27-ը`իր ողբերգական վախճանը: 1999-ին հետմահու
արժանացել է Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Հերոս կոչմանը:
Ստեղծել է հայկական այբուբենը, հիմնադրել է հայ դպրության համակարգը, եղել
է հայոց առաջին ուսուցիչը և թարգմանիչը: Ծնվել է Տարոն գավառի Հացեկաց
գյուղում, հողագործի ընտանիքում: Ծննդյան թիվը ընդունված է համարել 362
թ.: Ստացել է կրթություն հենց Տարոնում, ինչից հետո գնացել այն ժամանակվա
մայրաքաղաք Վաղարշապատ եւ ծառյության անցել թագավոր Խոսրով Երրորդի
արքունիքում. սկզբից որպես քարտուղար, հետո` ռազմիկ: Տիրապետել է
հունարեն, սիրիայերեն, պարսկերեն լեզուներին: Ենթարկվելով ներքին
մղումներին, թողել է պաշտոնը, ընդունել է հոգևոր աստիճան և դարձել
ճգնավոր: Հայ ժողովրդի ճակատագրի մասին մտորումները բերեցին Մեսրոպ
Մաշտոցին այն համոզմունքին, որ ազգի պահպանման համար անհրաժեշտ է ստեղծել
հայկական գիր եւ գրականություն: Կաթողիկոս Սահակ Պարթևը միացավ այդ
գաղափարին և թագավոր Վրամշապուհի օժանդակությամբ սկսվեցին բազմամյա
հետազոտություններ, որոնց արգասիքը դարձավ մինչ այսօր գործող հայ գրերի
այբու
... Կարդալ ավելին
Հայոց Արշակունի թագավոր 370-ից: Հաջորդել է հորը` Արշակ Բ-ին: Գահին
հաստատվել է հռոմեական կայսրության օժանդակությամբ` հայ և հռոմ. միացյալ
բանակով ջախջախելով Հայաստան ներխուժած պարսկական զորքերը:Չնայած նա
իշխել է երկրի համար արտաքին և ներքին ծանր պայմաններում, կարողացել է
վերամիավորել Հայաստանից անջատված ծայրագավառները, չափավորել եկեղեցու
տնտեսական և քաղաքական հզորությունը:Պապի վարած ինքնուրույն քաղաքականությունը առաջ է բերել Հռոմի դժգոհությունը:Հայաստանում
հռոմեական զորքերի հրամանատար Տրայանոսը կարողացել է շահել Պապի
վստահությունը, նրան հրավիրել է խնջույքի և դավադրաբար սպանել: